ДЗЯРЖАЎНАЯ УСТАНОВА АДУКАЦЫІ
“ЯСЛІ-САД № 77 Г. МІНСКА”

  

  

  

БЕЛАРУСКАЯ ХАТКА

МУЗЕЙ ДЭКАРАТЫЎНА-ПРЫКЛАДНОГО МАСТАЦТВА

  

  

МІНСК 

   

   

ЧЫРВОНЫ КУТ

Чырвоны кут - самае пачэснае месца ў хаце, якое звычайна было звернута на поўдзень ці ўсход. Размяшчалася на супрацьлеглым баку ад печы. Чырвоны кут здавён быў звязаны з культам продкаў. У дахрысціянскія часы ў чырвоным куце ставіліся ідалы хатніх багоў, з надыходам хрысціянства там пачалі змяшчаць абразы, пакрытыя ручніком, і іншыя асвечаныя рэчы (напрыклад, галінкі вярбы пасля Вербніцы, велікодныя яйкі і г.д).

Такім чынам, чырвоны кут набыў сімвал царкоўнага прастолу ў хаце, прысутнасці ў ёй хрысціянскага Бога. Месца за сталом у чырвоным куце лічылася самым пачэсным, яго звычайна займаў гаспадар хаты. Але ён павінен быў сядзець на невялікай адлегласці ад яго, як бы пакідаючы месца для Бога. У чырвоным куце ставілі рытуальныя рэчы, напрыклад, гаршчок з «Бабінай кашай», першы і апошні сноп пасля жніва, які зваўся Дзедам. Яго падпярэзвалі чырвоным рушніком і захоўвалі да наступнага жніва. Пры ўваходзе ў хату чалавек павінен быў абавязкова перахрысціцца перад іконай у чырвоным куце, і толькі пасля гэтага пачынаць размову з гаспадарамі хаты.

Пасля смерці памерлага чалавека клалі спачатку на лаву, а потым у труну, галавой да Чырвонага кута і нагамі да выхаду. Кіруючыся законам перавернутасці ў народнай культуры славян, жывыя павінны спаць галавой да выхаду. У той жа час забаранялася спаць пад абаразамі, г.зн. у непасрэднай блізкасці да Чырвонага кута.
Падчас жалобнага стала (вячэры) на стале непасрэдна ў Чырвоным куце ставілі талерку і чарку з гарэлкай, клалі на яго лусту хлеба, што сімвалізавала прысутнасць душы памерлага чалавека.

У час вяселля ў Чырвоным куце саджалі маладых, побач з якімі размяшчаліся пары шафераў і хросных бацькоў. У Чырвоны кут за стол сядалі хросныя бацькі ў час хрэсьбін.

Перад тым, як пачыналі будаваць хату, на месца меркаванага чырвонага кута абавязкова ставілі стол. Падчас будаўніцтва хаты гаспадары вельмі пільна сачылі за закладкай чырвонага кута. таму што ведалі: у тым выпадку, калі ў яго пакласці трэску альбо спецыяльна змайстраваную ляльку, хату апануюць беды і нястачы. Гэта маглі зрабіць цесляры, якіх не задавальняў заробак, ці іншы з нядобразычліўцаў. Прымаўка “займець свой кут», азначала набыцце сваей уласнай хаты

   

МЕСЦА АДПАЧЫНКУ

ЛОЖАК — від мэблі, прызначаны для адпачынку і сну. Як прыналежнасць чыстай палавіны хаты, ложак аздаблялі па рознаму: дэкарыравалі фігурнымі накладкамі, фляндроўкай і інш. На дзень ложкі засцілалі посцілкай ці накідкай, клалі падушкі з
узорыстымі навалачкамі. Сцяну каля ложка ўпрыгожвалі тканым ці маляваным дываном. Нярэдка ложак з пасцельны-мі прыналежнасцямі ўваходзіў ў пасаг маладой.

  

КАЛЫСКА - (а таксама зыбка, люлька, гушкалка) дзіцячы ложак. Даўні від народнай мэблі. Рабілі з дошак ці рэечак.

У Заходняй Беларусі (асабліва ў Панямонні) плялі з лазовых дубцоў, ракіты, карэнняў у выглядзе доўгага кошыка (часам з казырком), падвешвалі на чатырох почапках да столі ці бэлькі, часцей - да жэрдкі (галіны), якая адным канцом затыкалася за бэльку. Для зручнасці калыхання да калыскі мацавалі вяроўку (можна было калыхаць нагой ці рукой або на адлегласці). Найбольш просты від уяўляў сабою кавалак палатна, што нацягваўся на драўляную раму.

Такую калыску было зручна браць у поле, дзе яе падвешвалі на трынозе, абгарнуўшы паверх абрусам ці посцілкай, нібы парасонам. 3 канца ХІХ в. пашыраная калыска ў выглядзе невялікага ложка на ножках, падбітых папарна дугападобнымі брускамі. Часта аздаблялі прапілоўкай па краях дашчаных спінак, фігурнымі прафілявэнымі накладкамі, точанымі ці разьбянымі элементамі, з якіх набіралі рашэцістыя бакавіны. Плеценыя з лазы Калыскі дэкаравалі спалучэннем розных спосабаў пляцення. У наш час самаробныя калыскі амаль выйшлі з ужытку, саступіўшы месца каляскам і ложкам прамысловай вытворчасці.

   

  

ПРАДМЕТЫ ПОБЫТУ

ВІЛКІ. Хатні бытавы (пячны) інвентар. Лакальная назва ўхвата. Паўкруглы жалезны рагач (ухват) насаджаны на доўгае драўлянае цаўё. Служыць для падхвату гаршкоў, чыгункоў, якія ставяць у печ або дастаюць з яе. У інтэр'еры традыцыйнай сялянскай хаты вілкі займаюць месца каля печы у качарэжніку. Разам з качаргой, чапялой і інш. пячным інвентаром.

МАСЛАБОЙКА. Пасудзіна для збівання масла. Вызначалася разнастайнасцю формаў і канструкцый. Найчасцей – вузкая высокая кадачка з клёпак. У накрыўцы пасярэдзіне адтуліна для калатоўкі (біла), верхні канец якой выходзіў вонкі, а да ніжняга прымацоўвалі кружок з дзіркамі ці крыжавіну.         Масла білі ўручную. Калатоўка шпарка бегала зверху-ўніз, знізу-ўверх. Бегала доўга і без перадыху, каб смятана ў бойцы не астыла. Збіўшы масла, з лівалі ў збанкі маслёнку. Кіславатая, з залацістымі крупінкамі масла, яна смачна сёрбалася потым з цёплаю бульбаю.

НАЧОЎКІ. Прадаўгаватая драўляная або металічная пасудзіна для мыцця бялізны і іншых гаспадарчых патрэб. Ночвы, начоўкі ― у беларускім побыце выдзеўбанае з дрэва карыта, пасудзіна з шырокім адкрытым верхам. Рабілі ночвы з ліпавага або асінавага цурбана, колатага напалову. Нутро выдзёўбвалі цяслой, сценкі і дно згладжвалі разцом. Тыповыя памеры прыкладна: даўжыня 1,5 м, шырыня 50 см, вышыня каля 30 см. У вялікіх ночвах секлі капусту, мяса для каўбас, мылі бялізну, купалі дзяцей, у меншых (апалушках) правейвалі зерне і крупы, у маленькіх (таўчанках) таўклі для прыпраў сала, мак і інш. Драўляныя ночвы ў сялянскім беларускім побыце ўжываліся да сярэдзіны XX стагоддзя, металічныя ж сустракаюцца і цяпер.Пры першым купанні неўмаляткі, ў ночвы клалі 9 вугольчыкаў. На працягу першай паловы года дзіцяці, ваду, у якой купалі дзіця, вылівалі ў падпечак. У іншых мясцінах у ночвы клалі соль і лекавыя травы, сярэбраную манету ― каб дзіця расло чыстым, здаровым і багатым . Беларусі ночвы ўжываўся пры народным лячэнні дзіцяці ад сурокаў. Дзіця клалі пад ночвы з вадой каля парога хлява і праганялі праз гэтыя ночвы свіней. З ночваў потым мыліся, каб сурокі сышлі. Ночвамі накрывалі хворых пры эпілепсычных прыпадках, потым перасякалі сякерай курынае крыло.

  

ПРЫЛАДЫ ТКАЦТВА

Асноўнай сыравінай для вырабу тканін у хатніх умовах у беларусаў быў лён. У канцы лета яго выдзіралі з зямлі з каранямі і рассцілалі на зямлі “мокнуць”. Па сканчэнні аднаго-паўтара месяца сцеблі збіралі, аббівалі галоўкі з насеннем пры дапамозе валька (“пранiка”, “пральнiка”), высушвалі і мялі пры дапамозе мялкі (“мялiцы”, “цернiцы”). Для ачышчэння валакна ад дробных кавалачкаў кастрыцы выкарыстоўвалі падобнае на меч або рыдлёўку драўлянае трапала (“трапло”, “трапушку”).

Пасля трапаны лён часалі пры дапамозе металічнага або драўлянага грэбня або шчоткі, зробленай з шчаціння дзіка. Атрыманае пасля часання чыстае валакно – кужаль спляталі ў косы і ў такім выглядзе захоўвалі да прадзення. Прыладай прадзення служыў калаўрот (“праснiца”), верацяно і самапралка (“калаўрот”). Для лепшага скручвання нітак пралля змочвала валакно сліной, таму пража станавілася вільготнай і патрабавала прасушкі, для чаго выкарыстоўвалі матавіла. Толькі пасля гэтага прыступалі да працаёмкага працэсу ткацтва.

Працэс стварэння палатна не менш трудаёмкі за працэс стварэння хлеба.  Ад пасеву насення таго ж лёну да пашыву з яго нейкай рэчы патрэбен быў амаль год.

Галоўнае – трэба было вырасціць добры лен. Тэхніка ткацтва таксама ўскладнялася на працягу стагоддзяў.   Яна мае  некалькі разнавіднасцей. Найбольш пашырана двухнітовае ткацтва—тэхніка народнага ткацтва, якая давала магчымасць атрымліваць тканіны палатнянага  ці рыпсавага перапляцення.

Гатовае палатно затым адбельвалі ў шчолачным раствор    Затым яе даставалі і і добра выпаласквалі, пабіваючы пранікам.  Адбеленае і прамытае палатно затым сушылі, разаслаўшы на траве і качалі. Намотвалі рушнік, напрыклад на качалку і праводзілі валком.

   

  

ПЕЧ

Печ, печ, памажы. Печ займае ў сялянскай хаце важнае і пачэснае месца. Яе роля не толькі ў практычным прызначэнні (печ абагравае хату, у ей вараць ежу, на ёй спяць, адпачываюць, лечацца) . 3 печчу звязана шмат вераванняў і ўяўленняў.
Асаблівая павага да печы, адносіны да яе як да жывой істоты падкрэсліваюцца забаронай ужываць "у яе прысутнасці" грубыя або непрыстойныя словы. "Няможна гэтак казаць, бо печ у хаце", "Сказаў бы, ды печ у хаце".

Печ была своеасаблівым цэнтрам хаты, увасабленнем старажытнага ачага, без якога немагчыма ўявіць сабе чалавечае жыццё. Невыпадкова менавіта печ (а дакладней - падпечак) лічылася месцам знаходжання добрага духа - Дамавіка, галоўныя "абавязкі якога - клопат пра дабрабыт сям'і . Дамавіка раўнялі з кутнім слупам печы, які называлі звычайна дзедам.

У тых выпадках, калі неабходна было здабыць "жывы агонь", яго атрымлівалі вярчэннем верацяна ў якой-небудзь шчыліне пячнога дзеда. Як бачым, печ уяўлялася сімвалам дзядоў - продкаў, якія"дораць" агонь, а з ім- жыццё. Цікава, што ў некаторых месцах Беларусі дзедам называюць прыстасаванне, у якое ўтыкаецца лучына для асвятлення хаты.

Беларусам быў вядомы такі звычай: кума, перш чым перадаць маці ахрышчанае дзіця, пасля вяртання з царквы абносіла яго тройчы вакол слупа печы, "каб дзіця любіла хату і трымалася ў ёй".

Вясной, у дзень першага выгану жывёлы ў поле, гаспадары кармілі кароў на пячной засланцы, прыгаворваючы: "Як гэтая засланка кожную ноч стаіць на сваім месцы, так бы і наша кароўка стаяла кожную ноч на сваім двары". 3 гэтай жа мэтай кармлі на засланцы i купленую карову, якую прыводзілі на панадворак.

Печ успрымалі і як надзейную заступніцу ад хваробы або смерці. Існавала такая парада: пры ўваходзе ў хату, у якой ляжыць хворы, трэба спачатку паглядзець на печ, каб не прыстала хвароба. Пасля вяртання з могілак удзельнікі пахавальнай працэсіі перш за ўсё выконвалі абрад ачышчэння агнём: адчынялі ў печы засланку і па чарзе грэлі рукі, "каб смерць праз комін пайшла".

У народнай медыцыне беларусаў быў вядомы прыём сімвалічнага "запякання" слабых, хворых дзяцей у печы. Дзіця закутвалі ў коўдру і трымалі некалькі хвілін у печы адразу пасля таго, як скончылі паліць, што пасля такого "запякання" дзіця набывае сілу і здароўе.

Асабліва выразнай была шлюбная сімволіка, бо печ асэнсоўвалася як "жаночае" месца ў хаце. Сваты, збіраючыся ісці сватаць дзяўчыну, дакраналіся да печы ў сваім доме, "каб быў лад". Прыйшоўшыў хату будучай нявесты, яны перш за ўсё набліжаліся да печы і ціхенька звярталіся да яе: "Печ, печ, памажы!", віталіся з гаспадарамі, садзіліся на лаву і пачыналі гаворку.

Пашана да печы як да месца знаходжання душ продкаў адлюстравана і ў беларускім звычаі, згодна з якім бацькі, пачуўшы прапанову свацці, раяцца паміж сабою, адышоўшы да печы. У некаторых вёсках Гомельшчыны і цяпер існуе старадаўні звычай: маладая на другі дзень пасля вяселля беліць печ у хаце маладога. Гэтым яна імкнецца задобрыць печ, наладзіць адносіны з ею, а значыць -з новай сям'ей.

  

ВЫШЫЎКА І ТКАЦТВА

Народная думка лічыла, што майстэрства вышываць і ткаць фарміруе працавітасць, уважлівасць, акуратнасть, цярпялівасць. У музеі есць рэчы, вытканыя і вышытыя рукамі нашых матуль і бабуль.

Сурвэткі – узорыста тканы, вязаны, вышыты выраб з лёну, бавоўны для ўпрыгожвання жылога інтэр’еру. Форма сурвэткі разнастайная: трохвугольная, прамавугольная, квадратная, круглая, многавугольная…

Посцілка – узорыстатканы выраб утылітарнага, дэкаратыўнага, а ў мінулым і абрадавага прызначэння. Посцілкай засцілаюць ложак, ёю накрываліся, яе вешалі на сцяну для ўпрыгожвання інтэр’ера сялянскай хаты. Посцілкай засцілалі выязныя сані і вазы, клалі маладым у ногі ў час благаславення іх у вясельным абрадзе, лічылі важнай часткай пасагу маладой. Упрыгожвалі сваё жылле вышытымі крыжыкам карцінамі.

Фіранкі – выраб з тканіны для завешвання і ўпрыгожвання акон. У сялянскім побыце вядомы з канца 19 ст. Фіранкі аздаблялі вышыўкай, натыканнем, набойкай, фальбонаю. Пашыраны былі фіранкі, аздобленыя выцінанкамі, а таксама маляваныя. 

Ёсць у нашым музеі і рушнікі. Рушнік - душа беларускага народа, рэч глыбока сімвалічная, шматзначная. Вышываная, узорыста вытыканая тканіна здольна выклікаць у нас шмат пачуццяў і асацыяцый. Створаны па законах мастацтва, ручнік упрыгожвае паўсядзённасць і адначасова з'яўляецца сімвалічным напамінам аб нябачных сувязях, што знітоўваюць асобнага чалавека з Богам, яго родам, продкамі.

Сваёй прысутнасцю ў хатнім чырвоным куце ці ў царкве на абразах, на прыдарожным ці надмагільным крыжы ручнік адзначае тую прастору, у якой чалавек праз словы малітвы здольны ўзняцца да спасціжэння складаных сувязей з Сусветам. Ручнік адлюстроўвае гісторыю народа, яго дух, творчыя памкненні і мастацкае светаўспрыманне. Гэта найкаштоўнейшы здабытак беларускай культуры і мастацтва які і сёння ткуць і вышываюць у розных кутках Беларусі. Загадкавымі знакамі арнаменту, магічнай абрадавай сілай і хвалюючай вобразнай мовай мастацтва ручнік прадаўжае прымаць удзел у нястомным дыялогу культуры мінуўшчыны і будучыні.

  

ЛАЗАПЛЯЦЕННЕ, САЛОМАПЛЯЦЕННЕ

Лазапляценне і саломапляценне - адны з самых старажытных рамёстваў, якія дайшлі да нашых дзён, практычна не змяніўшыся. Мадэрнізаваныя рэчы выкарыстоўваюцца у сучасным побыце. Гэта газетніцы, хлебніцы, вазы для садавіны, маскі, падстаўкі пад кубкі кавы, сальнічкі, сувеніры, пано.

  

ГАНЧАРСТВА

Посуд—неабходная рэч для існавання чалавека. У нашай краіне адным з  самых распаўсюджаных матэрыялаў для вырабу посуду была гліна. Стварэнне гліняных рэчаў мае назву ганчарства.

Збан – ганчарны выраб; гліняная пасудзіна для захоўвання малака і іншых вадкіх прадуктаў. Рабілі з выцягнутым тулавам, пукатымі бакамі, звужаным горлам, дзюбкай і вушкам – ручкай.

Выраблялі збаны чорна-задымленыя і паліваныя на ўсёй Беларусі. Часта аздаблялі лінейна-хвалістымі контррэльефамі, глянцаваным арнаментам у елачку і клетку, спіральныя лініі, геаметрычнымі і расліннымі размалёўкамі і каляровымі фарбамі.

Гарлач (гладыш) – ганчарны выраб і гліняная пасудзіна для захавання малака і малочных прадуктаў. Рабілі з выцягнутым тулавам, пукатымі бакамі і звужанай шыйкай, але шырэйшым за дно вусцем (без ручкі і дзюбкі). Выраблялі гарлачы гартаваныя, чорназадымленыя і паліваныя. Упрыгожвалі глянцаваннем, прачэрчаным на сырой паверхні лінейна-хвалістым арнаментам, геаметрычнай і расліннай размалёўкай, каляровымі фарбамі.

Гаршкі выраблялі розных памераў. У маленькіх гаршочках гатавалі кашу, парылі малако, заварвалі лекавыя расліны. У сярэдніх па памерах гаршках гатавалі ежу для сям’і. У вялікіх, аб’ёмам да 10 л, варылі ежу для свойскай грэлі ваду, часам нават выварвалі бялізну.

Акрамя названага посуду, беларускія ганчары рабілі і такія рэчы, як рукамыйкі, паілкі для куранят, вазоны, букетнікі і інш. Раней дэкаратыўная кераміка ў Беларусі была не вельмі распаўсюджана. Але зараз яна мае шырокае прымяненне. Мы карыстаемся керамічнымі кубкамі, талеркамі, кілішкамі, салатнікамі, гаршчочкамі для запякання, чайнікамі, вазамі для садавіны і кветак.

Выклікаюць цікавасць розныя сувеніры з гліны і шкла. Іх выкарыстоўваюць у якасці падарункаў, для упрыгожвання інтэр’еру

  

БЕЛАРУСКАЯ НАРОДНАЯ ЦАЦКА

Традыцыйныя цацкі ў Беларусі вырабляліся з розных матэрыялаў: з гліны, дрэва, саломы, тканіны і г.д. Найбольш жа пашыранымі з даўніх часоў былі гліняныя цацкі. Сярод іх значнае месца займалі свістулькі.

У старажытнасці цацкі-свістулькі з’яўляліся не проста забаўкамі  — яны выконвалі пэўную рытуальную, ахоўную ролю. Лічылася, што свіст адганяе нячыстую сілу і розных злых духаў. Сярод гліняных цацак часта сустракаліся выявы вершніка, які лічыўся заступнікам працаўніка-земляроба.

Сёння шырока вядомыя за межамі краіны аб’ёмныя фігуркі: людзей, жывёл і нават цэлых кампазіцый на фальклорныя, бытавыя, гістарычныя тэмы. Ільняныя і саламяныя фігуркі людзей, жывёл, птушак у народным побыце вядомыя здалёк. Большасць з іх несумненна падзялялася магічнымі функцыямі – яны былі сімваламі урадлівасці у земляробчых абрадах, абярагалі ад нячыстай сілы. Сімвалам дамашняга цяпла, дабрабыту былі фігуркі птушак.

А чым даўжэйшая каса была ў саламянай прыгажуні, тым шчаслівейшы лёс  павінен быў напаткаць яе ўладальніцу.Зараз цацкі з ільну і саломы амаль не маюць практычнага прымянення, з’яўляюцца сувенірамі.

Значнае распаўсюджанне ў народным побыце мела драўляная цацка, якая звычайна была рухальнай: людзі намагаліся як бы ажывіць цацку.

Часам драўляныя цацкі выяўлялі фігуркі ваўкоў, сабак, мядзведзяў. Постаць гэтага звера не была выпадковай. Мядзведзь у старажытных беларусаў выступаў як татэм, дух-заступнік продка, родапачынальнік, а таксама як увасабленне сілы, боскай моцы. Усе названыя цацкі- вобразы павінны былі абараняць чалавека ад усякіх благіх сіл. Цікава, што цацкі, якія былі створаны ў розных кутках краіны, мелі дзіўнае падабенства. Няма сумнення, што ўсе майстры прытрымліваліся адных і тых жа народных традыцый.

Тканевая лялька ў народнай традыцыі – адзін з самых старажытных сродкаў кантактавання з прыродай, з навакольным светам, з нябачнымі істотамі Сусвету, са сваім прыхаваным “Я”. Сюды ж прымыкаюць і лялькі гэтак званыя культавыя, што паслугуюць камунікацыям з продкамі, з родам і адлюстроўваюць традыцыйныя ў народнай культуры стасункі з іншасветам праз пасярэдніцтва пэўных атрыбутаў.

А таму не толькі дзеля дзіцячай забавы стваралі жанчыны лялькі. Дый лялька-цацка таксама здабывала за конт энергіі тканіны, з якой рабілася, і энергіі рук майстрыцы, асаблівую цеплыню, і, такім чынам уплывала на малечу псыхалягічна, эмацыйна.
Аднак місія лялек куды больш шырокая, чым пацяшанне і абарона дзяцей: ва ўсялякім узросце і з розным сацыяльным статусам старадаўні чалавек часта “давяраў” ляльцы вырашэнне нейкіх праблем або спаўненне планаў і мар. Бо мысленне нашых папярэднікаў і адносіны да свету як да жывой, зменлівай, рухомай матэрыі “надыктоўвалі” менавіта гэткія паводзіны ў соцыуме – збліжэнне прыроднай, дзікай прасторы з прасторай

 

БАТЛЕЙКА

Зараджэнне батлейкавага тэатра ў Беларусі адносіцца да канца XVI — першай паловы XVII ст. Узнікненне батлейкі звязанае з каляднымі святамі (адгэтуль назва, Віфлеем — месца нараджэння Хрыста). На тэрыторыю Беларусі батлейка трапіла з Польшчы і Украіны і атрымала распаўсюд з XVI стагоддзя. Па сваім рэпертуары і прынцыпах увасаблення батлейкавы тэатр роднасны украінскаму    вяртэпу і польскай шопцы, а ўсе яны разам генетычна ўзыходзяць да заходнееўрапейскіх містэрый. Арганізатарамі відовішчаў звычайна былі законнікі каталіцкіх ордэнаў, вучні калегій. Распаўсюду батлейкі спрыялі вандроўныя семінарысты, якія ўносілі ў рэпертуар сюжэты школьнага тэатру.

Да 19 ст. у рэпертуары батлейкі пераважала рэлігійная тэматыка. У часы Асветніцтва батлейкавыя прадстаўленні ладзіліся ў драўлянай (спачатку — аднапавярховай, потым — двухпавярховай) скрыні (батлейцы) статычнымі або рухомымі лялькамі. Іх дзеянні суправаджаліся вершаваным дыялогам, песнямі. У прадстаўленнях, прымеркаваных да калядных свят, паказваліся біблейскія сцэны нараджэння Хрыста, пакланення яму пастухоў і каралёў-вешчуноў, праследу жорсткім царом Ірадам нявінных немаўлятак. У рэпертуар батлейкі, побач з рэлігійнай п'есай «Цар Ірад», народнай драмай «Цар Максіміліян», уваходзілі таксама жанравыя сцэны «Мацей і доктар», «Антон з казой і Антоніха», «Вольскі — купец польскі», «Бэрка-карчмар», «Цыган і цыганка», «Ванька малы», «Паніч» і інш. насычаныя сацыяльнай сатырай.

Паступова, становячыся здабыткам народа ў шырокім сэнсе слова (мяшчане і сялянства), у прыватнасці ў перыяд XVII-XVIII стагоддзях, Батлейка актыўна звяртаецца да народна-камедыйных, свецкіх па характары пастановак.

  

  

Літаратура

Александровіч, Р. Зямля з блакітнымі вачыма: дапам. для педагогаў дашкольных устаноў / Р. Александровіч, Т. Нескаромная. — Мінск: Беларусь, 2001.

Беларускія народныя абрады / склад.Л.П. Касцюкавец.- Мінск: Беларусь, 1994.- 128с.

Вучэбная праграма дашкольнай адукацыі. - Мінск: НІА, 2012.

Лобачевская, О.А. Белорусская соломка /О.А. Лобачевская,- Минск: Полымя, 1989.

Кацар, М.С. Беларускі арнамент. Ткацтва. Вышыўка / М. С. Кацар, навук. рэд. Я.М.Сахута. - Мінск: БелЭн, 1996. - 208 с.

Красіла, А.І. Мой край завецца Беларуссю: дапам. для педагогаў устаноў, якія забя-спечваюць атрыманне дашкольнай адукацыі / аўт.-склад. А.І. Красіла. — Мазыр: Белы вецер, 2004.

Сахута, Я.М. Беларуская народная цацка/ Я.М. Сахута,- Мінск: Рэспубліканскі эстэтычны цэнтр выхавання дзяцей, 1990.

Старжынская, Н.С. Народная цацка — люстэрка культуры (ад 3 да 7 гадоў) [з электрон­ным дадаткам]: дапам. для педагогаў устаноў дашкольнай адукацыі з бел. і рус. мовамі навучання / Н.С. Старжынская, Д.М. Дубініна.- Мінск: Вышэйшая школа, 2014. - 87с.

Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік, - Мінск: Беларуская энцыклапедыя , 2002.

Церашковіч Т.А. Лялька беларуская/ Т.А. Церашковіч,- Мінск: Полымя, 1992.